معیارهای ارزیابی کمیسیون ماده 5 در طرح های توجیهی
کمیسیون ماده ۵ شورای عالی شهرسازی و معماری که به کمیسیون ماده 5 شهرداری معروف است، مصوب سال 1351 و طبق آخرین اصلاحات آن در سال 1389 به شرح زیر می‌باشد:
-بررسی و تصویب طرح های تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان به وسیله کمیسیونی به ریاست استاندار (و در غیاب وی معاون عمرانی استانداری) و با عضویت شهردار و نمایندگان وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و همچنین رئیس شورای اسلامی شهر ذی ربط و نماینده سازمان نظام مهندسی استان (با تخصص معماری یا شهرسازی) بدون حق رأی انجام می شود.
معیارهای ارزیابی طرح های توجیهی
ارزیابی طرح‌های توجیهی در این کمیسیون بر اساس معیارهایی کلیدی صورت می‌گیرد که هدف آن تضمین پایداری، کارایی و تناسب طرح ها با تناسب شهری و منطقه ای است. در ادامه به بررسی این معیارها و نقش آنها در ارزیابی طرح های توجیهی میپردازیم.
معیارهای کالبدی
معیارهای کالبدی توانایی‌های فنی و اجرایی پروژه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد و از مهم‌ترین عناصر تعیین کننده موفقیت و پایداری این طرح‌ها محسوب می‌شوند. در ادامه، به توضیحات بیشتری در مورد این معیارها و اهمیت آنها میپردازیم:
- دسترسی به خدمات عمومی: این شاخص به میزان دسترسی و کیفیت خدماتی مانند بهداشت، آموزش، حمل و نقل و… اشاره دارد و تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی شهروندان می‌گذارد.
- زیرساخت های شهری: زیرساخت های شهری مانند شبکه راه و فاضلاب، برق، گاز و… از اجزای اساسی برای اجرای موفقیت آمیز پروژه است و عدم بررسی های لازم در این خصوص ممکن است مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد.
- تراکم: تراکم از معیارهای مهم در تعیین کارایی و استفاده بهینه از فضاهای شهری است. این معیار به بررسی میزان تراکم ساختمانی در پروژه می‌پردازد.
- کاربری های همجوار : بررسی کاربری های اطراف زمین پروژه به دلیل ارزیابی سازگاری کاربری ها و همچنین نیاز بازار در آن محدوده از اهمیت زیادی برخوردار است.
معیارهای اجتماعی
از آنجایی که معیارهای اجتماعی مشخص میکنند که پروژه ای نقش مثبت یا منفی بر جامعه میگذارند، نقش حیاتی در ارزیابی کمیسیون ماده 5 دارند.
- امنیت و ایمنی : تحلیل تاثیر پروژه بر کیفیت زندگی.
- کیفیت زندگی : تحلیل تاثیر پروژه بر امکانات رفاهی و خدمات عمومی.
- عدالت اجتماعی : اطمینان از توزیع عادلانه منافع پروژه بین اقشار مختلف جامعه.
معیارهای محیطی
پایداری زیست محیطی یکی از معیارهای اساسی در ارزیابی طرح‌های توجیهی است. کمیسیون ماده 5 به دنبال پروژه‌هایی است که با محیط زیست سازگار باشند و تاثیرات منفی کمتری داشته باشند.
- مسیل: مسیل‌ها و مدیریت جریان‌های سطحی یکی از معیارهای مهم محیطی در ارزیابی طرح‌های توجیهی شهری هستند. مسیل‌ها نقش مهمی در کنترل و مدیریت سیلاب‌ها، حفاظت از منابع آبی و کاهش خطرات ناشی از طغیان آب دارند.
- گسل: بررسی وضعیت گسل‌ها و فعالیت‌های لرزه‌ای در منطقه یکی از مهم‌ترین مراحل در ارزیابی ایمنی پروژه‌های ساختمانی است. این معیار برای طراحی مقاوم در برابر زلزله و جلوگیری از خسارات ناشی از لرزش زمین بسیار حیاتی است.
معیارهای اقتصادی
معیارهای اقتصادی یکی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی طرح‌های توجیهی توسط کمیسیون ماده 5 هستند. ا ین معیارها به بررسی جنبه‌های اقتصادی پروژه‌ها می‌پردازند و اطمینان حاصل میکنند که طرح‌ها از نظر اقتصادی قابل قبول و پایدار باشند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین شاخص های اقتصادی میپردازیم:
شاخص ها
- نرخ بازگشت سرمایه(ROI): نرخ بازگشت سرمایه به ما می‌گوید در ازای هزینه پرداختی چقدر سود کرده‌ایم و دریافت خروجی مطلوب چگونه بوده است که این شاخص برای سرمایه گذار بسیار اهمیت دارد.
- هزینه های سرمایه گذاری و بهره روی: بررسی این بخش که شامل هزینه های اولیه ساخت، راه اندازی و هزینه های جاری بهره‌برداری می‌باشد برای تعیین اقتصادی بودن پروژه ضروری است.
- تحلیل بازار: در تحلیل بازار، عرضه و تقاضا، نیازهای بازار، رقابت و پتانسیل رشد بازار بررسی می‌شود
نتیجه گیری
کمیسیون ماده 5، یک نهاد کلیدی در مدیریت شهری است که با دادن تاییدیه به شرکت های انجام دهنده طرح های توجیهی به آن ها اجازه می‌دهند اقدامات خود را انجام دهند. در این مسیر کمیسیون ماده 5 با ارزیابی دقیق معیارهای گفته شده به توسعه پایدار شهری و حفظ منافع عمومی کمک کرده و در نهایت همکاری بین شرکت‌های خصوصی و نهادهای نظارتی مانند کمیسیون ماده 5، برای رسیدن به اهداف توسعه ای و ارتقای زندگی شهروندان خواهد بود.
مهندسان مشاور شارمند در 25 آذر ماه 1360 با هدف ايجاد يك تشكل فنی- حرفهای در زمينه ارائه خدمات مشاوره معماری و شهرسازی تشكيل گرديد. اين مهندسان مشاور در طول 40 سال فعاليت مستمر، تلاش نموده است كه با استفاده از آخرين تجربيات و دستاوردهای جهانی، همواره خدمات فنی خود را در بالاترين سطح از كيفيت ارايه نمايد. اين مهندسان مشاور در طول فعاليت خود متجاوز از 150 پروژه شهرسازی و 150 پروژه معماری را طراحی نموده كه بخش عمدهای از آنها به اجرا و بهره برداری رسيده است. مهندسان مشاور شارمند در زمینه مطالعات اقتصادی و مدیریت پروژه که با مشارکت سرمایه گذاران ایرانی و خارجی انجام می گردد و به تبع آن زمینه سازی برای اجرا و تحقق پذیری این طرح‌ها به طور جدی فعالیت می‌کند و تجربه های موفقی در این زمینه داشته است.