طرح توجیهی افزایش تراکم در طرح تفصیلی
افزایش تراکم در شهرسازی یکی از راهکارهای کلیدی برای مدیریت رشد شهری و استفاده بهینه از زمین‌های محدود است. در بسیاری از کلان شهرها، افزایش جمعیت و فشار بر زیرساخت‌های شهری نیازمند طرح‌های توجیهی برای افزایش تراکم است تا فضای زندگی مناسب‌تری برای ساکنان فراهم شود و از رشد افقی شهرها جلوگیری شود. شارمند در این مقاله به بررسی ابعاد و مزایای طرح توجیهی افزایش تراکم پرداخته و عوامل مختلفی مانند اقتصادی، اجتماعی، و زیست محیطی را مورد تحلیل قرار میدهد.
تعریف افزایش تراکم و اهمیت آن در شهرسازی
تراکم ساختمانی، نسبت سطح زیربنای ساختمان در تمامی طبقات به مساحت قطعه زمین است. به طور کلی تراکم، به عنوان ابزار شهرسازی، نقش مهم و تعیین کننده ای در کیفیت فرم و منظر شهری دارد. تراکم ساختمانی می تواند به عنوان ابزاری در جهت رسیدن به اهداف، اصول و معیار های توسعه شهری مطلوب و پایدار نظیر حفظ محیط زیست، رفاه، سیمای مطلوب شهری، کارایی اقتصادی، پاسخگویی به نیاز های اجتماعی و فرهنگی و تحقق عدالت اجتماعی به کار گرفته شود. از این رو تلاش شهرسازان بر این است که با توزیع مطلوب تراکم ساختمانی، زمینه توسعه متوازن شهرها را فراهم ساخته و بستر لازم را برای توسعه پایدار شعر ایجاد کنند.
مزایای تراکم در شهرسازی
تراکم بالا مزیت های زیادی دارد و در طرح های توجیهی افزایش تراکم با استفاده از فوایدی که تراکم بالا در شهرها موجب میشود و شرایط زمین پروژه، کمیسیون ماده5 به طرح توجیهی رای مثبت میدهد. تراکم در شهرسازی تأثیرات قابل توجهی بر توسعه پایدار و مدیریت کارآمد منابع شهری دارد. از طریق افزایش تراکم، شهرها می‌توانند به‌طور مؤثرتری از زمین‌های محدود بهره‌برداری کنند و زیرساخت‌های شهری را بهینه‌سازی کنند. تراکم به معنای فشرده‌سازی کاربری‌های مختلف شهری در محدوده‌ای مشخص است که مزایای زیادی از جمله کاهش هزینه‌های زیرساختی، تسهیل دسترسی به خدمات عمومی و کاهش نیاز به گسترش افقی شهر را به دنبال دارد.در ادامه به طور دقیق تری به بخشی از فواید تراکم بالا میپردازیم.
- مزایای اقتصادی افزایش تراکم: خدمات رسانی به مناطق با تراکم بالا به سهولت انجام میگردد. همچنبن هزینه فراهم کردن خدمات زیرساختی از قبیل آّب، برق، گاز و فاضلاب به طور چشم گیری کاهش پیدا میکند. یکی دیگر از مهم ترین مزیت اقتصادی تراکم بالا، داشتن سیستم های حمل و نقل موثر تر و با کیفیت بهتذ می باشد.
- مزیت های زیست محیطی تراکم بالا: مزیت های اقتصادی با فواید زیست محیطی همراه اند. سیستم توزیعی و کاربردی حمل و نقل موجب کاهش مصرف انرژی میشود. با ملحق شدن مجتمع های مسکونی و بلوک های چند طبقه ای در کنار هم، نه تنها مصرف گازهای دی اکسید کربن کاهش پیا میکند بلکه کیفیت هوا نیز بهبود می‌یابد.
- مزیت های اجتماعی تراکم بالا: تمرکز بیشتر از سوی افراد، تسهیلات اشتراکی را افزایش میدهد. مناطق متراکم دارای امکانات و خدمات بیشتری از جمله خدمات فروشگاهی و تجاری، مراکز اوقات و فراغت مانند سینما، رستوران، باشگاه ورزشی و … هستند و برای ساکنین رفاه مطلوب تری فراهم می شود.
چالش‌های قانونی و مدیریت شهری
در ایران، کمیسیون ماده 5 یکی از نهادهای کلیدی است که به بررسی و تصویب طرح‌های مرتبط با افزایش تراکم مانند طرح توجیهی افزایش تراکم می‌پردازد. این کمیسیون بر اساس معیارهای مشخصی مانند استفاده بهینه از زمین، توسعه پایدار و حفظ کیفیت زیست‌محیطی، تصمیم‌گیری میکند. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، تعادل بین رشد شهری و حفظ هویت و کیفیت زندگی ساکنان است.
نتیجه‌گیری: طرح‌های افزایش تراکم از جمله ابزارهای کلیدی در مدیریت رشد شهری هستند، اما باید با دقت و بر اساس یک رویکرد جامع تهیه شوند. تحلیل دقیق از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، و زیست‌محیطی می‌تواند به تصمیم‌گیری صحیح کمک کند. مشاوران امکان‌سنجی در این فرآیند نقش حیاتی دارند، زیرا با ارزیابی کامل این شاخص‌ها، اطلاعات ارزشمندی را برای تصمیم‌گیری نهادهای مربوطه فراهم می‌کنند.
منابع:
- نیک پور، عامر؛ رزقی، فاطره؛ صفایی، مصطفی، تحلیل فضایی فرم شهر بابل بر اساس تراکم ساختمانی، 1397، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری.
- مرزبان، فهیمه؛ رفیعیان، مجتبی؛ سیدالحسینی، مسلم، پهنه بندی تراکم ساختمانی حوزه جنوب غربی شهر مشهد، 1392، معماری و شهرسازی آرمان شهر.